نوشته 
هرمز کهنه یا «هرمز بری» شهری تاریخی و یکی از مهم‌ترین بنادر تجاری، دریایی و سیاسی ایران در سده‌های میانی اسلامی بود که در حوالی میناب کنونی و کرانه‌های شمالی خلیج‌فارس قرار داشت.
جایگاه جغرافیایی و نام‌ها
هرمز کهنه، که با نام‌هایی چون «هرمز بری» (هرمز بَرّی به معنای هرمز خشکی)، «نابند» و «دیوان‌خانه» نیز شناخته می‌شد، نزدیک میناب فعلی واقع بود و محل سکونت و حکومت ملوک هرمز یا شاهان بندری منطقه محسوب می‌شد. نام «بری» به تفاوت جغرافیایی آن با «هرمز دریایی» (جزیره هرمز) اشاره دارد و نقش ارتباط‌دهنده خشکی و دریا را برجسته می‌کند.
رونق بازرگانی و اهمیت دریایی
در قرون پنجم تا هفتم هجری، هرمز کهنه به یکی از پررونق‌ترین کانون‌های بازرگانی ایران بدل شد. پس از افول سیراف، این بندر بازرگانی کالاهایی مانند ادویه، ابریشم، مروارید، منسوجات و فلزات را با ایران، هند، چین، آفریقا و سرزمین‌های اسلامی مبادله می‌کرد. وجود آب شیرین و دسترسی به راه‌های زمینی و دریایی، شهر را به باراندازی راهبردی و نقطه انتقال کالا میان جهان شرق و غرب بدل کرده بود.
سقوط و مهاجرت به جزیره هرمز
در اواخر قرن هفتم هجری و با شدت گرفتن حملات مغولان و بروز ناامنی در سرزمین اصلی، پادشاهان هرمز (ملوک هرمز) به رهبری ملک بهاءالدین ایاز، هرمز کهنه را ترک کردند و به «جزیره جرون» (که بعدها هرمز نو نام گرفت، همان جزیره هرمز امروزی) کوچ کردند. این مهاجرت در سال ۱۳۰۱ میلادی اتفاق افتاد و باعث شد رونق و ثروت افسانه‌ای هرمز به جزیره منتقل شود و شهر ساحلی رو به ویرانی و متروک شدن نهد.
وضعیت امروزی و یافته‌های باستان‌شناسی
امروزه بقایای هرمز کهنه در نزدیکی میناب و در بخش‌هایی از حاشیه تنگه هرمز قابل مشاهده و شناسایی است. مطالعات باستان‌شناسی نشان می‌دهد پراکندگی آثار شهر تا بیش از ۱۰ کیلومتر وسعت داشته و اسکله‌ها، بقایای معماری و ساختارهای تجاری از دوران پررونق بندر هنوز از زیر خاک بیرون می‌آید. با توجه به اهمیت این بندر در پیوند ایران با ارتباطات جهانی، هرمز کهنه جایگاه بی‌نظیری در تاریخ تمدن دریایی جنوب ایران دارد.
